ƏHLİ SÜNNƏ VƏL CƏMAATIN ƏQİDƏSİ

MUHƏMMƏD B. SALEH ƏL-USEYMİN

Türkcədən çevirən: İsbarxanlı Ramin 
Redaktə edən: Kamal Hüseyn

ÖN SÖZ
XUTBƏTUL-HACƏ 
Həmd ancaq Allahadır, Ona həmd edir, Ondan yardım və məğfirət diləyirik. Nəfslərimizin şərindən və pis əməllərimizdən Allaha sığınırıq. Allah kimi hidayətə yönəltmişsə, onu heç kəs azdıra bilməz, kimi də azdırmışsa, heç kəs onu hidayətə yönəldə bilməz. Mən şəhadət edirəm ki, Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud yoxdur, O, təkdir, şəriki də yoxdur və şəhadət edirəm ki, Muhəmməd Onun qulu və elçisidir. 
“Ey iman gətirənlər! Allahdan lazımınca qorxun. Yalnız müsəlman olduğunuz halda ölün”. (Ali İmran, 102).
“Ey insanlar! Sizi tək bir şəxsdən (Adəmdən) xəlq edən, ondan zövcəsini (Həvvanı) yaradan və onlardan da bir çox kişi və qadınlar törədən Rəbbinizdən qorxun. (Adı ilə) Bir-birinizdən (cürbəcür şeylər)istədiyiniz Allahdan, həmçinin qohumluq əlaqələrini kəsməkdən qorxun. Şübhəsiz ki, Allah sizin üzərinizdə nəzarətçidir”. (ən-Nisa 1).
“Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun və doğru söz söyləyin! (Əgər belə etsəniz) Allah əməllərinizi islah edər və günahlarınızı bağışlayar. Hər kəs Allaha və Peyğəmbərinə itaət etsə, böyük bir səadətə (Cənnətə) nail olar”. (əl-Əhzab 70-71). (1)
Şübhəsiz ki, sözlərin ən doğrusu Allahın kəlamı, yolların ən xeyirlisi Muhəmmədin (sallallahu aleyhi və səlləm) yoludur. Əməllərin ən pisi sonradan uydurulanlardır. Sonradan uydurulub dinə salınan hər bir əməl (iş) bir bidət, hər bir bidət isə zəlalətdir (sapıqlıqdır), hər bir (sapıqlıq) isə oddadır. (2)
“Ey Rəbbim! Köksümü açıb genişlət, işimi yüngülləşdir, dilimdəki düyünü aç ki, sözümü yaxşı anlasınlar”. (Ta ha 25-28).
Möhtərəm müsəlman bacı və qardaşlarım! İlk öncə hamınızı Allahın salamı ilə salamlayıram. Allahın Kitabı Rəsulullah in yoluna uyaraq öz risaləmi “Bismilləh” ilə başlayıram. Çünki Allah Rəsulu – sallallahu aleyhi və səlləm – də öz məktublarını “Bismilləh” ilə başlamış və buyurmuşdu: “Hər mühüm bir işə “Bismilləh” ilə başlanılmazsa o, işin sonu kəsikdir”(3). (4)
AbdulƏziz b. Baz (rahmətullahi aleyhi) nin müqəddiməsindən sonra bizim burada bir şeylər söyləməyimizə əsla yer qalmır. Sadəcə həmd olsun aləmlərin Rəbbi olan Allaha! Həmd olsun ki, Onun izni və rəhmətilə qardaşımız Saleh əl-Useymin – rahmətullahi aleyhi - nin “Əhli Sünnə Vəl Cəmaatın əqidəsi” ilə bağlı bu dəyərli kitabı tərcümə edib başa çatdıra bildik. 
İlk növbədə Allahdan bu çalışmamın dolğun, düzgün şəkildə tərcümə edib başa çatdırılmasını diləyirəm. Allahdan əməlimi onun üçün ixlaslı olmasını, məndən qəbul edib onunla müsəlmanları faydalandırmasını diləyirəm. Əgər hardasa xəta etmişəmsə bu nəfsimdən və şeytandandır. Burda düzəldilməzi mühüm olan yerləri tapdıqdan sonra mənə öyüd-nəsihət verməkdən çəkinməyəcəyinizi ümid edirəm. 
Güvəndiyim Allahdır, işlərimi Ona həvalə edirəm və Ona arxalanıram. Həmd və nemət yalnız Onadır. Müvəfəqiyyət bəxş edən və xətalardan qoruyan odur. “Məni yaradan və məni doğru yola yönəldən Odur! Məni yedirdən də, içirdən də Odur! Xəstələndiyim zaman mənə yalnız O, şəfa verir. Məni öldürəcək, sonra dirildəcək də Odur və Qiyamət günü xətamı bağışlayacağına umid etdiyim də Odur! Ey Rəbbim! Mənə hikmət bəxş et və məni salehlərə qovuşdur! Sonra gələnlər arasında mənə yaxşı ad qismət et! Məni Nəim Cənnətlərinin varislərindən et!”. (əş-Şüəra 78-85). 
Allahın salat və salamı Onun Peyğəmbəri Muhəmmədə (sallallahu aleyhi və səlləm), onun ailə üzvlərinə, səhabələrinə və Qiyamətə qədər onun yolu ilə gedən saleh möminlərin üzərinə olsun!

Bitirdim: Hicri 1426 - cı il 21 Ramazan 
Miladi 2005 - ci il 24 Oktyabr 
“Həmd olsun aləmlərin Rəbbi olan Allaha.” (Yunus 10) 
_________________________
 

BİSMİLLƏHİR RAHMƏNİR RAHİM

MÜQƏDDİMƏ

Həmd Allaha məxsusdur. Ondan sonra peyğəmbər gəlməyəcək Muhəmmədə, ailəsinə və səhabələrinə Allahın salavatı və salamı olsun!
Fəzilətli qardaşımız Muhəmməd b. Saleh əl-Useyminin topladığı, Əhli Sünnə (5) vəl Cəməanın əqidəsini əhatə edən - Allahın təkliyinə, ad və sifətlərinə, mələklərinə, kitablarına, peyğəmbərlərinə, axirət gününə, qəza və qədərin xeyir və şərinə iman şərtlərini özündə birləşdirən qiymətli əsərini nəzərdən keçirdim. 
Müəllif bu əsərində Əhli Sünnə vəl Cəməanın əqidəsini topladıqda çox gözəl üslubdan istifadə edərək Allaha, mələklərinə, kitablarına, peyğəmbərlərinə, axirət gününə, qəza və qədərin xeyir və şərinə iman mövzusunda elm tələbəsinin və kişili-qadınlı hər bir müsəlmanın ehtiyac duyduğu şeyləri qeyd etmişdir. Həmçinin buraya əqidə mövzusunda yazılmış bir çox kitablarda tapılmayan bəzi faydaları da əlavə etmişdir. 
Allah onu mükafatlandırsın, elmini və hidayətini artırsın! Bu və başqa mövzularda yazdığı kitablarını müsəlmanlar üçün faydalı etsin! Bizi, onu və digər müsəlmanları doğru yola yönəldən və faydalı elmə sahib olub Allahın dininə dəvət edənlərdən etsin!
Şübhəsiz ki, O layiqincə eşidən (qullarının duasına cavab vermək üçün onlara) yaxın olandır. 
Peyğəmbərimiz Muhəmmədə, ailəsinə və səhabələrinə Allahın salavatı və salamı olsun! 

Allahın əffinə möhtac: AbdulƏziz b. Abdullah b. Baz 
- Allah onu bağışlasın –

ÖN SÖZ
Həmd, aləmlərin Rəbbi olan Allaha məxsusdur. Gözəl, xeyirli aqibət (Cənnət) Allahdan layiqincə qorxan müttəqilərindir. Zalımlara isə düşmənçilik və ədavətdən başqa heç nə qalan deyil. Şəhadət edirəm ki, Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud (6) yoxdur. O, təkdir və şəriksizdir, və şəhadət edirəm ki, Muhəmməd salləllahu aleyhi və alihi və səlləm (7) Allahın qulu və elçisi, peyğəmbərlərin sonuncusu və müttəqilərin imamıdır. Ona, ailəsinə, səhabələrinə və Qiyamətə qədər onlara ən gözəl şəkildə tabe olanlara Allahın salavatı və salamı olsun!
Şübhəsiz ki, Allah subhənəhu və təalə Elçisi Muhəmmədi salləllahu aleyhi və alihi və səlləm aləmlərə rəhmət, möminlərə gözəl bir nümunə və bütün bəndələrinə hüccət/dəlil olması üçün hidayət və haqq din ilə göndərmişdir.
Bəndələrinin xeyrinə olan hər bir şeyi, onların dini və dünyəvi işlərini nizamlamaq, səhih əqidəyə, sağlam əməllərə, gözəl əxlaqa və yüksək ədəb-ərkana sahib olmalarını təmin etmək üçün Allah subhənəhu və təalə Muhəmmədə salləllahu aleyhi və alihi və səlləm endirdiyi Qurani Kərim və hikməti vasitəsilə bütün bunları aydınlaşdırmışdır.
Muhəmməd salləllahu aleyhi və alihi və səlləm ümmətinə gecəsi gündüzü kimi aydın bir yol olan İslam dinini qoyub getmişdir. Bu yoldan ancaq özünü həlak edən uzaqlaşar. (8)
Allah və Rəsulunun salləllahu aleyhi və alihi və səlləm çağırışını qəbul edən səhabə (9), tabiin (10) və onlara ən gözəl şəkildə tabe olan ümməti də bu haqq yolda getmişlər; əqidə, ibadət, əxlaq və tərbiyə cəhətindən şəriəti tətbiq edərək onun sünnəsinə sıx şəkildə bağlanmışlar. Beləliklə də onlara düşmənçilik edən və müxalif olanların onlara heç bir zərər verə bilməyəcək, Allahın əmri gəlib qiyamət qopana qədər bu haqq yolda olan tayfa sadəcə onlar olacaqlar. (11)
Biz, Allaha şükürlər olsun ki, onların yolunda olan, onlar kimi Quran və Sünnə ilə hidayətə/doğru yola gələn, bunu Allahın üzərimizdəki bir neməti olaraq bilən və hər möminin belə olmasının vacibliyinə inananlarıq.
Allaha bizi, müsəlman qardaş və bacılarımızı dünya və axirətdə «LƏ İLƏHƏ İLLƏLLAH» kəliməsi ilə sabit etməsini və (Onun) bizə mərhəmət ehsan etməsini diləyirik!
Bu mövzunun vacibliyi, insanların bu mövzuda bir çox fikir ayrılıqlarına düşmələri səbəbi ilə Allaha, mələklərinə, kitablarına, peyğəmbərlərinə, axirət gününə, qədərin xeyir və şərinə iman olan Əhli Sünnə vəl-Cəməa əqidəmizi xüsusi olaraq qələmə almağı münasib gördüm.
Allaha, bu əməyimi Kərim olan üzünə və rizasına uyğun, qullarına da faydalı etməsini diləyirəm.

Muhəmməd bin Saleh əl-Useymin

 

ƏQİDƏMİZ

Əqidəmiz,
Allaha, mələklərinə, kitablarına, peyğəmbərlərinə, axirət gününə, qədərin xeyirinə və şərinə iman etməkdir.

Biz,
Allahın Rübubiyyətinə - yəni Onun yeganə Rəbb və Yaradan, kainatdakı hər şeyin sahibi, hər şeyi nizama salan və idarə edən olduğuna iman edirik.

Biz,
Allahın Uluhiyyətinə - yəni Onun haqq ilah olduğuna və Ondan başqa ibadət edilən bütün ilahların batil olduğuna iman edirik.

Biz,
Allahın ad və sifətlərinə - yəni Onun gözəl adlara, uca və kamil sifətlərə sahib olduğuna iman edirik.

Biz,
Allahın bütün bu məsələlərdə, yəni vahidliyində, Rəbb olmasında, yeganə ilah olmasında, ad və sifətlərində heç bir şərikinin olmadığına iman edirik. Allah subhənəhu və təalə belə buyurur: «O, göylərin, yerin və onların arasında olanların Rəbbidir! Elə isə yalnız Ona ibadət et və Ona ibadətdə səbirli ol! Heç Ona oxşarını tanıyırsanmı?» (Məryəm 65)

Biz,
Allahın, Özünü bu ayələrdə vəsf etdiyi kimi olduğuna iman edirik: «Allah, Ondan başqa (ibadətə layiq olan haqq) məbud yoxdur, (əbədi) Yaşayandır, (bütün yaratdıqlarının) Qəyyumudur. Onu nə mürgü, nə də yuxu tutar. Göylərdə və yerdə nə varsa, Ona məxsusdur. Onun izni olmadan Onun yanında kim havadarlıq (şəfaət) edə bilər? O, (məxluqatın) gələcəyini və keçmişini bilir. Onlar Onun elmindən, Onun istədiyindən başqa heç bir şey qavraya bilməzlər. Onun Kürsüsü göyləri və yeri əhatə edir. Bunları qoruyub saxlamaq Ona ağır gəlmir. O, Ucadır, Uludur». (Bəqərə 255). 

Biz,
Allahın, Özünü bu ayələrdə vəsf etdiyi kimi olduğuna iman edirik. «O, Özündən başqa heç bir məbud olmayan, qeybi və aşkarı Bilən Allahdır. O, Mərhəmətlidir, Rəhmlidir. O, Özündən başqa heç bir məbud olmayan, Hökmran, Müqəddəs, Pak, (haqqı) təsdiq edən, hər şeyi müşahidə edən, Qüdrətli, Qadir, Məğrur Allahdır. Allah onların Ona şərik qoşduqlarından ucadır. O, Xaliq, yoxdan Yaradan, Surət verən Allahdır. Ən gözəl adlar yalnız Ona məxsusdur. Göylərdə və olanların hamısı Onun şəninə təriflər deyir. O, Qüdrətlidir, Müdrikdir». (Həşr 22 - 24)

Biz,
Göylərdə və yerdə nə varsa, hamısının Allahın mülkü olduğuna iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Göylərdə və yerdə səltənət Allahındır. O, istədiyini yaradır; kimə qız uşaqları, kimə də oğlan uşaqları bəxş edir. Yaxud hər ikisindən – oğlan və qız uşaqları verir, istədiyini də sonsuz edir. Həqiqətən, O, biləndir, Qadirdir!» (Şura 49-50)

Biz,
Allahın, Özünü bu ayələrdə vəsf etdiyi kimi olduğuna iman edirik: «Onun heç bir bənzəri yoxdur. O, Eşidəndər, Görəndir. Göylərin və yerin açarları Ona məxsusdur. O, istədiyinin ruzisini bol edər, (istədiyinkini də) azaldar. O, hər şeyi Biləndir!». (Şura 11-12). 

Biz,
Allahın, Özünü bu ayələrdə vəsf etdiyi kimi olduğuna iman edirik: «Yer üzündə elə bir canlı yoxdur ki, onun ruzisini Allah verməsin. (Allah) onların qərar tutduqları yeri də, qorunub saxlandıqları yeri də bilir. Bunların hamısı açıq-aydın Yazıdadır (Lövhi-Məhfuzdadır)». (Hud 6). 

Biz,
Allahın, Özünü bu ayələrdə vəsf etdiyi kimi olduğuna iman edirik: «Qeybin açarları Onun yanındadır. Onları yalnız O bilir. O, quruda və dənizdə nələr olduğunu bilir. Onun xəbəri olmadan yerə düşən bir yarpaq belə yoxdur. Yerin qaranlıqlarında elə bir toxum, elə bir yaş və elə bir quru (şey) yoxdur ki, açıq–aydın Yazıda (Lövhi-Məhfuzda) olmasın!». (Ənam 59).

Biz,
Allahın, Özünü bu ayələrdə vəsf etdiyi kimi olduğuna iman edirik: «Həqiqətən, o Saat haqqında elm yalnız Allahdadır. Yağışı o yağdırır və bətnlərdə olanı O bilir. Heç kəs sabah nə qazanacağını bilə bilməz; heç kəs harada öləcəyini də bilməz. Allah isə, şübhəsiz ki, Biləndir, Xəbərdardır!». (Loğman 34). 

Biz,
Allahın istədiyi şeylə, istədiyi zaman və istədiyi şəkildə danışdığına iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Və Allah Musa ilə sözlə (vasitəsiz) danışdı». (Nisa 164) «Musa təyin etdiyimiz vaxtda gəldikdə Rəbbi onunla danışdı». (Əraf 143). «Biz (Musanı) sağ tərəfindəki dağın yaxınlığından çağırdıq və (onunla) danışıb onu (özümüzə) yaxın etdik». (Məryəm 52). 

Biz,
Allahın, Özünü bu ayələrdə vəsf etdiyi kimi olduğuna iman edirik: «De: «Əgər Rəbbimin Sözlərini yazmaq üçün dəniz mürəkkəb olsaydı və bir o qədər də ona əlavə etsəydik belə, Rəbbimin Sözləri qurtarmadan öncə dənizin (suyu) qurtarardı». (Kəhf 109). «Əgər yer üzündəki bütün ağaclar qələm olsaydı, dəniz də (mürəkkəb olub) ardından ona yeddi dəniz də qatılsaydı, yenə də Allahın Sözləri qurtarmazdı. Həqiqətən, Allah Qüdrətlidir, Müdrikdir». (Loğman 27)

Biz,
Allahın kəlamlarının, xəbər verdiyi məlumatlar baxımından ən düzgün, hökmlər baxımından ən ədalətli və gözəllik baxımından ən kamil olduğuna iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Rəbbinin kəlamı həm doğruluq, həm də ədalət baxımından tamamlanmışdır». (Ənam 115). «(Verdiyi) xəbərdə Allahdan daha doğru (söyləyən) kim ola bilər?». (Nisa 87). 

Biz,
Qurani Kərimin Allahın kəlamı olub, onu həqiqi olaraq danışdığına, Cəbrailə əleyhissəlam (12) öyrətdiyinə, Cəbrailin əleyhissəlam də onu Muhəmmədin salləllahu aleyhi və alihi və səlləm qəlbinə endirdiyinə/vəhy etdiyinə iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «De: «Müqəddəs Ruh (Cəbrail) onu sənin Rəbbindən iman gətirənləri sabitqədəm etmək üçün, həm də müsəlmanlara doğru yol göstəricisi və müjdə olsun deyə gerçək olaraq nazil etmişdir». (Nəhl 102) «Şübhəsiz ki, bu aləmlərin Rəbbindən nazil edilmişdir. Onu sadiq Ruh (Cəbrail) endirdi; sənin qəlbinə ki, xəbərdar edənlərdən olasan. (Bu Quran) açıq–aydın ərəb dilində (nazil edildi)». (Şuəra 192-195). 

Biz,
Allahın zatı və sifətləri ilə yaratdıqlarından çox uca olub onların üzərində olduğuna iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «O, Ucadır, Uludur». (Bəqərə 255). «O Öz qulları üzərində mütləq hakimiyyət sahibidir. O, Müdrikdir, (hər şeydən) Xəbərdardır». (Ənam 18). 

Biz,
Allahın, Özünü bu ayələrdə vəsf etdiyi kimi olduğuna iman edirik: «Şübhəsiz ki, Rəbbiniz göyləri və yeri altı gündə yaradan, sonra da Ərşə ucalan Allahdır. İşləri yoluna qoyan Odur». (Yunus 3). 
Allahın, Ərşə istiva etməsi Onun cəlal və əzəmətinə layiq, zatına xas olaraq Ərşin üzərinə yüksəlməsidir ki, bunun da necəliyini Allahdan başqa heç kəs bilməz.

Biz,
Allahın, Ərşin üzərində olmasına, elmi ilə bəndələrinin yanında olduğuna, (13) onların vəziyyətlərinin necə olduğunu bildiyinə, nə danışdıqlarını eşitdiyinə, nə etdiklərini gördüyünə, işlərini nizamladığına, kasıba ruzi verdiyinə, çətin vəziyyətdə olanın ehtiyacını ödədiyinə, istədiyinə mülk verdiyinə, istədiyindən də aldığına, istədiyini yüksəlt-diyinə, istədiyini də zəlil etdiyinə, hər bir xeyirin Onun əlində olduğuna və Onun hər şeyə gücü çatdığına iman edirik. Bu vəsflərə sahib olan Allah subhənəhu və təalə, bəndələrinin üstündə Ərşinin üzərinə istiva etmiş olsa da belə, Onun elmi ilə yaratdıqlarının yanında, onlarla birlikdə olmasına mane deyildir. «Onun heç bir bənzəri yoxdur. O, Eşidəndir, Görəndir». (Şura 11). 
Cəhmiyyənin bir qolu olan Hüluliyyə və başqalarının; «Allah, yer üzündə qulları ilə birlikdədir» - dedikləri kimi, Allahın yer üzündə qulları ilə birlikdə olduğunu söyləmirik. Allaha, Ona layiq olmayan nöqsan sifətlər aid etdiklərinə görə, bu əqidə daşıyıcısının və belə deyənin ya kafir ya da zəlalətdə olduğunu hökm edirik.

Biz,
Peyğəmbərin salləllahu aleyhi və alihi və səlləm Allahdan xəbər verərək buyurduğu hər bir şeyə iman edirik: «Hər gecə, Rəbbimiz gecənin son üçdə bir hissəsində dünya səmasına enir və belə deyir: «Mənə dua edən yoxmu, duasına cavab verim. Məndən istəyən yoxmu, istədiyini verim. Məndən bağışlanma/məğfirət diləyən yoxmu, onu bağışlayım?!» (14)

Biz,
Allahın, Qiyamət günü bəndələri arasında hökm vermək üçün (Ərəsət meydanına) gələcəyinə (15) iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Xeyr! Elə ki yer lərzəyə gəlib parça–parça olacaq, sənin Rəbbin və səf–səf (düzülmüş) mələklər gələcək və o gün Cəhənnəm gətiriləcək. O gün insan (günahlarını) xatırlayacaqdır. Lakin (bu) xatırlamanın ona nə faydası?». (Fəcr 21-23). 

Biz,
Allahın, Özünü bu ayələrdə vəsf etdiyi kimi olduğuna iman edirik: «İstədiyini edəndir». (Buruc 16). 

Biz,
Allahın, iradəsinin iki növ olduğuna iman edirik.
ÜMUMİ İRADƏ - Bir şeyin mütləq olaraq Allahın istəyi ilə olması deməkdir. Yəni bunu Allah istəyir və o hadisə də olur. Bu halda istək obyektinin Allah üçün sevimli olub-olmaması mühüm deyildir. Bu “Məşiə” istək mənasındadır. Allah subhənəhu və təalə belə buyurur: «Əgər Allah istəsəydi, onlar bir-biriləri ilə vuruşmazdılar. Lakin Allah istədiyini edir». (Bəqərə 253). «Əgər Allah sizi azdırmaq istəyirsə, mən sizə nəsihət vermək istəsəm belə nəsihətim sizə fayda verməz. O sizin Rəbbinizdir…». (Hud 34). 
ŞƏRİ İRADƏ - Bir şeyin olmasını Allahın istəməsi deməkdir. Lakin bu, o şeyin mütləq olaraq baş verəcəyi demək deyildir. Allahın istədiyi - Ona xoş gələn və Onun razı olduğu şeydir. Allah subhənəhu və təalə belə buyurur: «Allah sizin tövbələrinizi qəbul etmək istəyir». (Nisa 27). 

Biz,
Allahın, ümumi və şəri iradəsinin Onun hikmətinə tabe olduğuna iman edirik. Allahın istəyib yaratdığı hər şey - istər ümumi iradəsi ilə olsun, istərsə də şəri irədəsi ilə qullarına əmr etdiyi ibadəti olsun, Onun hikmətinə bağlıdır. Hökmünün hikmətini bilsək də, bilməsək də və ya ağlımızla onu dərk etməsək də bunun belə olduğuna iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Məgər Allah hakimlərin ən üstünü deyilmi?!». (Tin 8). «Qəti inanan bir camaat üçün Allahdan daha yaxşı hökm verə bilən kim ola bilər?». (Maidə 50). 

Biz,
Allahın dostlarını sevdiyinə, dostlarının da Allahı sevdiyinə (16) iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «De: «Əgər siz Allahı sevirsinizsə, mənim ardımca gəlin ki, Allah da sizi sevsin və günahlarınızı bağışlasın». (Ali İmran 31). «Allah elə tayfa gətirər ki, Özü onları, onlar da Allahı sevərlər». (Maidə 54). «Allah səbir edənləri sevir». (Ali İmran 146). «(Hər işdə) ədalətli davranın. Şübhəsiz ki, Allah ədalətlə davrananları sevər!». (Hucurat 9). «Yaxşılıq edin! Həqiqətən, Allah yaxşılıq edənləri sevir». (Bəqərə 195). 

Biz,
Allahın əmr etdiyi söz və əməllərdən razı olub (17), qadağan etdiyi söz və əməllərdən xoşlanmadığına (18) iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Küfr etsəniz, (bilin ki), Allah sizə möhtac deyildir. O, qullarının kafirlik etməsinə razı olmaz. Əgər şükür etsəniz, buna görə sizdən razı qalar». (Zumər 7). «Lakin Allah onların döyüşə getməsini istəmədi və onları saxladı. Onlara: «(Evdə)oturanlarla bərabər, siz də oturun!» - deyildi». (Tövbə 46). 

Biz,
Allahın, iman gətirib yaxşı işlər görənlərdən razı olduğuna iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Allah onlardan razıdır, onlar da Ondan razıdırlar. Bu (nemətlər), Rəbbindən qorxan kimsələrdən ötrüdür!» (Bəyyinə 8)

Biz,
Allahın, qəzəbini haqq edən kafirlərə qəzəbləndiyinə (19) iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «[i](Peyğəmbərə və möminlərə Allahın yardım etməyəcəyini və dinini ucaltmayacağını)zənn edənlər, Allah barəsində pis bir zənn etmişlər. Onların bədniyyətliyi öz başlarında çatlasın! Allahın onlara qəzəbi tutmuş və Allah onlara lənət etmişdir».[/i] (Fəth 6). «Lakin qəlbən küfrə razı olanlara Allahın qəzəbi tutar və onlar şiddətli bir əzaba düçar olarlar!». (Nəhl 106). 

Biz,
Allahın, Cəlal/əzəmət və İkramla vəsf edilmiş üzə sahib olduğuna iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Ancaq Rəbbinin əzəmət və kəramətli Üzü əbədidir». (Rahmən 27). 

Biz,
Allahın, Kərəm/səxavətli və Əzəmətli iki əli olduğuna iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Əksinə, Onun hər iki Əli açıqdır və O, (Öz lütfündən) istədiyi kimi sərf edir». (Maidə 64).«Onlar Allahı layiqincə qiymətləndirmədilər. Halbuki Qiyamət günü yer bütünlüklə Onun Ovcunda olacaq, göylər isə Onun Əli ilə büküləcəkdir. O, pakdır, müqəddəsdir və onların (Ona) qoşduqları şəriklərdən ucadır». (Zumər 67). 

Biz,
Allahın, iki (həqiqi) gözü olduğuna iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Gözlərimizin önündə və vəhyimiz üzrə gəmini düzəlt». (Hud 37). Peyğəmbər salləllahu aleyhi və alihi və səlləm də bu barədə belə buyurur: «Onun (Allahın) hicabı/örtüyü nurdur. Əgər onu qaldırsaydı, üzünün nuru gözlərinin gördüyü bütün məxluqatı yandırardı (nə bir canlı, nə də gözlə görünən bir şey qalardı)». (20)
Əhli Sünnə (alimləri), Allahın iki gözü olduğunda ittifaq etmişlər. Bunu Peyğəmbərin salləllahu aleyhi və alihi və səlləm Dəccal haqqındakı hədisi də təsdiq etməkdədir: «Dəccalın bir gözü (sağ gözü) kordur. Ancaq Rəbbinizin bir gözü kor deyildir». (21)

Biz,
Allahın, Özünü bu ayədə vəsf etdiyi kimi olduğuna iman edirik: «Gözlər Onu dərk etmir. O isə gözləri dərk edər. O, Lətifdir, (hər şeydən) Xəbərdardır». (Ənam 103). 

Biz,
Qiyamət günü möminlərin Rəbblərini görəcəklərinə (22) iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «O gün (neçə–neçə) üzlər nurlanacaq və öz Rəbbinə baxacaqdır!». (Qiyamət 22 - 23). 

Biz,
Allahın, kamil sifətlərə sahib olduğuna və Onun heç bir bənzərinin olmadığına iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Onun heç bir bənzəri yoxdur. O, Eşidəndir, Görəndir». (Şura 11) (23)

Biz,
Allahın, Həyy (24) və Qayyum olmasının (25) kamilliyi səbəbi ilə, Ona nə bir mürgüləmə, nə də bir yuxulama gəlmədiyinə iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Onu nə mürgü, nə də yuxu tutar». (Bəqərə 255) (26)

Biz,
Allahın, ədalətinin (27) kamilliyinə görə heç kəsə zülm etməyəcəyinə (28) iman edirik.

Biz,
Allahın, bəndələrinə nəzarətinin (29) və onları hər tərəfdən əhatə etməsinin (30) kamilliyi səbəbi ilə bəndələrinin etdiklərindən qafil olmadığına (31) iman edirik.

Biz,
Allahın, elm (32) və qüdrətinin (33) kamilliyinə görə göylərdə və yerdə heç bir şeyin Onu aciz edə bilməyəcəyinə (34) iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Bir şeyi (yaratmaq)istədikdə ona təkcə: «Ol!» - deyər, o da olar». (Yasin 82). 

Biz,
Qüvvətinin (35) kamilliyinə görə Allaha heç bir yorğunluq və usanmanın baş verməyəcəyinə iman edirik. Allah subhənəhu və təalə bu haqda belə buyurur: «Biz göyləri, yeri və onların arasında olanları altı gündə yaratdıq və Bizə heç bir yorğunluq üz vermədi». (Qaf 38). 

Biz,
Allahın, Özü haqqında və ya Elçisi Muhəmmədin salləllahu aleyhi və alihi və səlləm Allah haqqında bildirdiyi Allaha aid gözəl ad və sifətlərinin sabit olduğuna iman edirik. Ancaq, bu iki təhlükəli haldan özümüzü uzaq tuturuq.
BİRİNCİSİ; təmsildir ki, bir kəsin qəlbi və ya dili ilə - «Allahın sifətləri məxluqların sifətləri kimidir» - deməsi.
İKİNCİSİ; təkyifdir ki, bir kimsənin qəlbi və ya dili ilə – “Allahın sifətlərinin mahiyyəti, keyfiyyəti haqqında fikir yürüdərək «filan cürdür» deməsidir”.
Allahın, Özü haqqında və ya Elçisi Muhəmmədin salləllahu aleyhi və alihi və səlləm Allahın ad və sifətləri haqqında rədd etdiyi şeyləri biz də rədd edirik. Allaha nisbət edilənləri (naqislikləri) rədd etmək onun ad və sifətlərinin kamil olmasını vacib edir. Allah və Rəsulunun salləllahu aleyhi və alihi və səlləm haqqında bir şey söyləməyib susduğu məsələlərdə biz də susuruq.

Biz,
Bu yolla getməyi, tərk edilməsi əsla mümkün olmayan bir fərz/vacib hesab edirik. Çünki Allahın Özü haqqında təsdiq və ya inkar etdiyi şeyləri bilavasitə Özü xəbər vermişdir. Ona görə də Allahı Özündən daha yaxşı tanıyan, Ondan daha doğru və gözəl söz danışan heç kəs yoxdur. Bəndələri isə Onu haqqı ilə tanıya bilməzlər.
Peyğəmbərin salləllahu aleyhi və alihi və səlləm Allah subhənəhu və təalə haqqında təsdiq və ya inkar etdiyi şeylərə gəlincə, onlar da bilavasitə Allah Elçisi salləllahu aleyhi və alihi və səlləm tərəfindən Rəbbi haqqında bildirdiyi xəbərlərdir. Çünki Peyğəmbər salləllahu aleyhi və alihi və səlləm insanlar içərisində Allahı ən yaxşı tanıyan, bəndələri içərisində ən gözəl öyüd nəsihət verən, ən açıq, ən düzgün və ən gözəl tərzdə danışan insan olub.
Allah və Rəsulunun salləllahu aleyhi və alihi və səlləm sözləri elm, düzgünlük və bəyan etmə yönündən ən kamil olandır. O sözləri qəbul etməyib, rədd etmək və ya qəbulunda tərəddüd etmək üzürlü sayıla bilməz.

Əlavələr:

(1) - XUTBƏTUL-HACƏ adı ilə məşhur olan bu duanı, cümə və s. Xütbələrdə Peyğəmbər oxumuşdu. Səhabələrinə də bunu əmr etmiş və özü də onları öyrətmişdir. Hədisin ilk hissəsini bizə: Əhməd 1/392,293,432, Əbu Davud 2188, Tirmizi 1105, Nəsəi 3/104,105, 6/69, və “Əməlil Yəum vəl Leyl” 488, İbn Məcə 1892, Darimi 2202, Tayalisi “Musnəd” 1557, AbdurRazzaq “Musənnəf” 10449, Bəzzar “Musnəd” – “Kəşful Əstar 1/314, Əbu Yəla “Musnəd” 5233,5234,5257, Tahavi “Şərhul Muşkilil Asar” 1-3, Təbərani “Məmuul Kəbir” 10/10079, Həkim “Mustədrək” 2744, Beyhəqi “Sunnənul Kubra” 3/214,215, Bəğavi “Şərhus Sunnə” 2268 İbn Məsud – radıyallahu anhumə - yolu ilə, Muslim “Şərhu Nəvəvi” 6/156-158, Əhməd 1/302,350, Nəsəi 6/89,90, İbn Məcə 1893 və Tahavi “Şərhul Muşkilil Asar” 4 – İbn Abbas – radıyallahu anhumə - yolu ilə, Təhavi “Şərhul Muşkilil Asar” 5, Beyhəqi “Sunnənul Kubra” 3/215 – Nubeyt b. Şərit – radıyallahu anhu - yolu ilə, Əbu Yəla “Musnəd” 7221, Nəsəi “Sunnənul Kubra” bax: “Tuhfetul Əşraf” 6/472 H. 9148 – Əbu Musa əl-Əşari yolu ilə.
(2) - HƏDİSİN İKİNCİ HİSSƏSİNİ – Muslim “Şərhu Nəvəvi” 6/153-156, Əhməd 3/319, 371, Nəsəi 3/188,189, Beyhəqi “Sunnənul Kubra” 3/214, - Cabir b. Abdullah – radıyallahu anhu - yolu ilə. Bu ləfz Nəsainin ləfsizid. Hədisi Əhməd 3/371 və Muslim “Sözlərin ən doğrusu” ləfzi yerinə: “Sözlərin ən xeyirlisi” ləfsiylə rəvayət etmişdir. İmam Əhmədin digər rəvayətlərində 3/319 – “Sözlərin ən gözəli” şəkilindədir. Müslim: “Sonradan uydurulub dinə salınan hər bir əməl (iş) bidətdir” ləfsi yerinə: “Hər bir bidət bir zəlalətdir (sapıqlıqdır)” ləfsiylə rəvayət edilmişdir. Bu beş səhabədən başqa hədisi: Aişə – radıyallahu anhə - , Səhl b. Sad – rahmətullahi aleyhi - mərfu olaraq. Hədis səhihdir. Muhəddis Muhəmməd Nəsrəddin əl-Albani – rahmətullahi aleyhi - hədisin bütün rəvayətlərini bir yerə toplayaraq “Xutbətul Həcə” isimli bir kitab yazmışdır. İstəyənlər bu kitaba baxa bilərlər. Ayrıca bax: əl-Albani “Muxtəsər Səhih Muslim” 409, “Mişkətul Məsabih” 3149,5860. 
(3) - Əbu Davud
(4) - Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş bu əsərin əsası kimi istifadə olunmuşdur: “Biz Böyle İnanıyoruz” Quraba yayınları, çevri: Muhəmməd Şahin 2003, “Əsli Sünnətin İman Əsasları” UmmulQura, çevri: Necmi Sarı 2005.

(5) - SÜNNƏ - Peyğəmbərin səllallahu aleyhi və alihi və səlləm getdiyi yol.
(6) - MƏBUD - ibadətə layiq, ibadət olunan. 
(7) - Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun.
(8) - Sünnədə (hədis kitablarında) olan dəlillər üçün baxın: Əhməd 4/126; İbn Macə 43; Hakim 331; İbn Əbi Asim «əs-Sünnə» 48, 49.
(9) - SƏHABƏ – Peyğəmbər salləllahu aleyhi və alihi və səlləm sağ ikən onunla görüşüb, dediklərinə iman gətirmiş və müsəlman olaraq vəfat etmiş şəxsə deyilir.
(10) - TABİİN - Səhabələrin ardıcılları.
(11) - Sünnədə olan dəlillər üçün baxın: Əhməd 4/101, 244, 248, 252; Buxari 3640, 3641, 7311, 7312, 7459, 7460; Muslim 1920, 1921; Tirmizi 2230; İbn Macə 10.

(12) - Ona salam olsun
(13) - Buradakı bərabərlik zatı bərabərlik olmayıb, elmilə Allah təalanın yaratdıqlarının yanında olmasına işarədir.
(14) - Buxari 1145, 6321, 7494; Muslim 758; Əbu Davud 1315, 4733; Tirmizi 446, 3498; İbn Macə 1366; Darimi 1478, 1479; Əhməd 2/264, 265, 267, 282, 419, 487, 506. 
(15) - Allahın İTYAN/Gəliş və MƏCİ/Gəlmək sifətlərinin Quranda dəlilləri çoxdur: Bəqərə 210; Ənam 158 və s. Sünnədə olan dəlillər üçün baxın: Buxari 7405, 7439; Muslim 183, 2675. 
(16) - Allahın bu sifətlərinin Sünnədə olan dəlilləri: Buxari 3009; Muslim 2405, 2965.
(17) - Allahın RİZA/Razı olmaq sifətinin Sünnədə olan dəlilləri: Muslim 486; 1715.
(18) - Allahın bu sifətinin Sünnədə olan dəlilləri: Buxari 2408; Muslim 12/593, 2684.
(19) - Allahın ĞADAB/Qəzəb sifətinin Sünnədə olan dəlilləri: Buxari 3197, 3340; Muslim 194, 2751.
(20) - Muslim 179; İbn Macə 195, 196; Əhməd 4/395, 401, 405.
(21) - Buxari 7131, 7408; Muslim 2933; Tirmizi 2245; Əbu Davud 4316; Tayəlisi 1963.
(22) - Möminlərin Qiyamət günü Allahı görəcəklərinə dair Sünnədə olan dəlillər: Buxari 554; Muslim 181, 633. 
(23) - Allahın bənzərinin olmadığına dair Qurandaki dəlilləri: Məryəm 65; İxlas 4.
(24) - Allahın HƏYY/Diri sifətinin Qurani Kərimdə olan dəlilləri: Bəqara 255; Ali-İmran 2; Taha 11; Furqan 58; Mumin 65; Sünnədə olan dəlillər üçün baxın: Muslim 2717. 
(25) - Allahın QAYYUM/Əbədi mövcud olan sifətinin Qurani Kərimdə olan dəlilləri: Bəqara 255; Ali-İmran 2; Taha 11; Sünnədə olan dəlillər üçün baxın: Buxari 7385, 7442, 7499; Muslim 769.
(26) - Sünnədə olan dəlil üçün baxın: Muslim 179.
(27) - Allahın ADL/Ədalət sifətinə Sünnədəki dəlil üçün bax: Buxari 3150; Muslim 1062. 
(28) - Zülm sifətinin Allaha aid olmadığına dair Qurani Kərimdə olan dəlillər: Bəqara, 272, 279, 281; Ali-İmran 25, 117, 161, 182; Nisa 77, 124; Ənam 160; Ənfal 51; Tövbə 70; Yunus 47, 54; Hud 101; Nəhl 33, 111, 118; İsra 71; Məryəm 60; Ənbiya 47; Həcc 10; Muminun 62; Ənkəbut 40; Rum 9; Yasin 54; Zumər 69; Zuxruf 69; Cəsiyə 22; Əhqaf 19; Qaf 29. 
(29) - Allahın RAQİB/Hər şeyə nəzarət etmək sifətinin Qurani Kərimdə olan dəlilləri üçün baxın: Nisa 1; Maidə 117; Əhzab 52.
(30) - Allahın hər şeyi əhatə etmək sifətinin Qurani Kərimdə olan dəlilləri üçün baxın: Bəqərə 19; Ali-İmran 120; Nisa108, 126; Ənfal 47; Hud 92; Fussilət 54; Buruc 20.
(31) - Qəflət sifətinin Allaha aid olmadığına dair Qurani Kərimdə olan dəlilləri üçün bax: Bəqərə 74, 85, 140, 144, 149; Ali-İmran 99; Ənam 132; Hud 123; İbrahim 42; Nəml 93
(32) - Allahın ELM/Hər şeyi bilmək sifətinin Qurani Kərimdə olan dəlili o qədər çoxdur ki, üçünü qeyd etməklə kifayətləndik: Bəqərə 255; Maidə 97; Əhzab 40; Sünnədə olan dəlillər üçün baxın: Buxari 6382; Tirmizi 480; İbn Macə 1383.
(33) - Allahın QÜDRƏT/Hər şeyə qadir olmaq sifətinin də Qurani Kərimdə olan dəlili çoxdur. Üçü ilə kifayətləndik: Bəqərə 20; Ənam 65; Kəhf 45; Sünnədə olan dəlillər üçün baxın: Muslim 1650, 2202. 
(34) - Acizlik sifətinin Allaha aid olmayacağı barədə Qurani Kərimdə olan dəlillər üçün baxın: Ənfal 59; Fatir 44.
(35) - QÜVVƏT sifətinin Qurani Kərimdə olan dəlillərindən yalnız üçünü qeyd etdik: Bəqərə 165; Hud 66; Zariyat 58; Sünnədə olan dəlil üçün baxın: Əhməd 5/297.

PAYLAŞ: