Səhih Buxari
Nicat Həşimov
25-10-2019
Vəhyin başlanması kitabı
Fəsil 1: İlk dəfə vəhy Allah Rəsuluna necə nazil oldu.
1. Ömər ibn Əl-Xəttab (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir:
“Mən Peyğəmbərin (Allahın ona salavatı və salamı olsun) belə dediyini eşitdim:
“Əməllər yalnız niyyətlərə görədir, Hər kəsə yalnız niyyət etdiyi qalacaqdır. Kimin hicrəti əldə edəcəyi dünya və ya evlənəcəyi qadın üçündürsə, onun hicrəti elə onadır””.
Qeyd: Yəni onun dünya və qadın üçün etdiyi hicrətindən ona bir savab yoxdur.
2. Aişə (Allah ondan razı olsun) belə buyurur ki, əl-Həris bin Hişəm (Allah ondan razı olsun) Allah Rəsuluna (Allahın ona salavatı və salamı olsun) belə sual verdi:
“Ey Allahın Rəsulu Vəhy sənə necə nazil olur?”
Allah Rəsulu (Allahın ona salavatı və salamı olsun) belə cavab verdi:
“Bəzən zınqırov səsi mislində gələrdi, bu mənim üçün ən çətin olanı idi, sonra (Mələk) məndən uzaqlaşardı və mən onun dediklərini yadda saxlayardım. Bəzən də Mələk bir kişinin surətində mənə gələrdi və onun dediklərini yadda saxlayardım”.
Aişə (Allah ondan razı olsun) belə buyurdu:
“Şiddətli soyuq günlərdə Allah Rəsuluna vəhyin nazil olduğunu gördüm , Mələk ondan uzaqlaşdıqda Onun (Allahın ona salavatı və salamı olsun) alnından tər axardı”.
3. Aişə belə deyir: “Peyğəmbərə ilk vəhyin nazil olması gözəl yuxu vasitəsi ilə başlamışdır, Onun gördüyü elə bir yuxu yox idi ki, sabahın aydınlığı kimi olmasın. Sonra tənhalıq ona sevdirildi, Hira mağarasında xəlvətə çəkilib, ev əhlinin yanına qayıdana dək, saylı gecələr orada ibadət edərdi və bunu çoxaldardı. Sonra Xadicənin yanına qayıdar və bir o qədərdə ibadətini artırardı. Beləliklə O, Hira mağarasında olarkən haqq (Cəbrail, Vəhy) ona gəldi. Mələk ona gəldi və belə dedi: "Oxu". O, dedi: "Mən oxumağı bacarmıram" .
Peyğəmbər belə dedi: “Bu zaman Mələk məni götürdü və taqətim gedənədək sıxdı və sonra məni buraxıb dedi: “Oxu”.
Dedim: "Mən oxumağı bacarmıram ".
İkinci dəfə məni götürüb taqətim kəsilənədək sıxdı sonra buraxıb dedi: "Oxu". Dedim: "Mən oxumağı bacarmıram".
Sonra üçüncü dəfə məni götürdü və taqətim kəsilənədək məni sıxdı və məni buraxıb belə dedi:
«Yaradan Rəbbinin adı ilə oxu! O, İnsanı qan laxtasından yaratdı. Oxu sənin Rəbbin geniş səxavətə malikdir. O, qələmlə yazmağı öyrətdi. İnsana bilmədiklərini öyrətdi» . Əl-Əlaq surəsi 1-5 ayələr.
Allah Elçisinin qəlbi qorxu içərisində titrəyə-titrəyə bu ayələrlə geri döndü. O, Xədicə bint Xuveylidin yanına daxil oldu və dedi: "Üstümü örtün, Üstümü örtün". Onun üstünü örtdülər hətta onun qorxusu getdi. Başına gələn hadisəni Xədicəyə xəbər verərək belə dedi: "Özüm üçün çox qorxdum".
Xədicə dedi: “Xeyr, Allaha and olsun ki, Allah səni heç vaxt rüsvay etməyəcək. Sən qohumluq əlaqələrini möhkəmləndirir, zəiflərin yükünü daşıyır, yoxsula yardım edir, qonağa ikram edir, haqqın yolunda yardım edirsən”.
Xədicə Allah Elçisini əmisi oğlu Varaqa ibn Nofəl ibn Əsəd ibn Abdul-Uzzanın yanına gətirir. O, cahiliyyət vaxtı Nasrani olmuş bir kimsə idi, İbranicə yazmağı bacarardı, İncildən Allahın istədiyi qədər İbranicə yazardı. O, yaşlanmış və gözlərini itirmişdi.
Xədicə belə dedi:
“Ey əmim oğlu, Qulaq as gör qardaş oğlun nə deyir sənə”.
Varaqa Allahın Peyğəmbərinə belə dedi:
“Ey Qardaşımın oğlu nə görürsən?”
Allah Elçisi başına gələn hadisə barədə ona xəbər verdi.
Varaqa Ona belə dedi:
“Bu Allahın Musaya Nazil etdiyi Nəmusdur (Cəbrail Mələk).
Kaş sən İslama dəvət etdikdə gənc olaydım, Kaş qövmün səni qovacağı zaman mən sağ olardım”.
Peyğəmbər belə dedi:
"Onlar məni qovacaqlar?".
Varaqa belə dedi: “Bəli, Sənin gətirdiyinin bənzərində gələn elə bir kimsə olmayıb ki, onunla düşmənçilik edilməsin. Əgər sənin o, günlərinə qədər yaşasam tam gücümlə sənə yardım edəcəm”.
Sonra üzərindən çox keçmədəm Varaqa vəfat etdi. Bir müddət Vəhy nazil olmadı.
4. Cabir ibn Abdullah Əl-Ənsari (Allah ondan razı olsun) Vəhyin kəsliməsi (bir müddət) hədisini rəvayət edərkən belə demişdir:
“Allah Rəsulu (Allahın ona salavatı və salamı olsun) demişdir:
bir gün mən yol gedərkən səmadan bir səs eşitdim və başımı yuxarı qaldırdım, Hira mağarasında mənim yanıma gələn mələyi yerlə göy arasındakı kürsünün üzərində əyləşmiş gördüm, ondan qorxdum, geri (evə) qayıtdım və dedimki: "Mənim üstümü örtün, mənim üstümü örtün."
Uca Allahda bu ayələri nazil etdi :
«Ey örtüyüne bürünmüş Peyğəmbər!
Qalx və insanları çəkindir! Rəbbini Uca tut!
Geyimini təmiz saxla və pis əməlləri tərk et».
(Əl-Müddəssir 1-5)
Sonra vəhy çoxaldı və bir-birinin ardınca nazil oldu.
5. İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) Allahın bu ayəsi barədə belə deyir: «Quranı tələm-tələsik yadda saxlamaq üçün dilini tərpətmə».
Vəhy nazil olduğu zaman Allahın Elçisi (Allahın ona salavatı və salamı olsun) çətinlik duyar və dodaqlarını tərpədərdi. İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) belə deyir: “Peyğəmbər (Allahın ona salavatı və salamı olsun) dodağını necə tərpədirdisə məndə sizin üçün eləcə tərpədirəm”.
Səid İbn Abbas dodağını necə tərpədirdisə məndə elə tərpədirəm deyir və dodaqlarını tərpədir.
Allah bu ayəni nazil etdi:
«Quranı sənə nazil etdikdə onu tələm-tələsik yadda saxlamaq üçün dilini tərpətmə. Şübhəsiz ki, onun sənin qəlbində qərar tutması və dilində oxunması Bizə aiddir».
Səid belə dedi: “Quranı sənin qəlbində cəm etdi ki, oxuya biləsən”.
«Biz onu oxuduğumuz zaman sən onu izlə»
Səid belə dedi: ”Quranı dinlə və sus”.
«Sonra onu izah etməkdə Bizə aiddir»
Səid belə dedi: “Sonra Bizə vacib olan sən onu oxuya biləsən”.
Bundan sonra Peyğəmbər (Allahın ona salavatı və salamı olsun) nə vaxt Cəbrail ona gələrdisə onu dinləyərdi.
Cəbrail getdikdən sonra Allahın Elçisi (Allahın ona salavatı və salamı olsun) Cəbrailin gətirdiyi ayələri oxuduğu kimi oxuyardı.
6. İbn Abbas (Allah ondan və atasından razı olsun) belə deyir,
Allahın Elçisi (Allahın ona salavatı və salamı olsun) İnsanların ən səxavətlisi idi, Ramazan ayında Cəbraillə görüşdükdə dahada səxavətli olardı.
Allahın Elçisi (Allahın ona salavatı və salamı olsun) Ramazan ayında hər gecə Cəbarillə görüşər, onunla birgə Quranı təkrar oxuyardı. Allahın Peyğəmbəri (Allahın ona salavatı və salamı olsun) yaxşı əməllərdə, əsən küləkdəndə daha səxavətli idi.
7. İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) rəvayətində Sufyan ibn Harbin ona belə xəbər verdiyi söyləyir.
Herakl (Rum İmperatoru) Əbu Sufyan Qureyşin dəvə karvanını müşaiyət edərkən onu yanına çağırtdırdı. Allahın Elçisi (Allahın ona salavatı və salamı olsun) ilə Qureyş kafirləri arasında Hudeybiyyədə ki, sülh muqaviləsi bağlandığı ərəfədə Qureyşlilər Şamda ticarət edirdilər.
Əbu Sufyan Qureşy karvanı ilə birlikdə İlyaya gəlirlər. Heraklın ətrafında Rum zadəganları olarkən Əbu Sufyanı və yanında olanları öz məclisinə dəvət etdi. Sonra onları və bir tərcüməçini öz hüzuruna çağırtdırdı. Herakl belə dedi, Özünü Peyğəmbər iddia edən bu adama nəsəbcə daha yaxın olanınız kimdir ?
Əbu Sufyan dedi, Dedim ki, Onların nəsəbcə ən yaxın olan mənəm.
Herakl belə dedi, Onu mənə yaxınlaşdırın, yoldaşlarınıda ona yaxın arxa tərəfində saxlayın, sonra tərcüməçiyə belə dedi, Onlara deki, mən bundan o adam barəsində soruşacağam, əgər yalan danışsa, onda onu yalanlasınlar.
(Əbu Sufyan belə dedi) Vallahi Yoldaşlarımın mənim yalanımı yayaraq danışmasından utanmasaydım mütləq onun barəsində yalan danışardım. Sonra o adam barədə mənə ilk soruşduğu sual belə idi,
Onun nəsəbi sizin aranızda necə idi ?
Mən, O, bizim aramızda əsilli nəsəblidir dedim.
O, soruşdu, Sizlərdən bir kimsə bundan əvvəl bu sözü (Peyğəmbərlik iddiasını) söyləyibmi ?
Mən, Xeyr dedim.
O, soruşdu, Onun atalarından hökümdar olan olubmu ?
Mən, Xeyr dedim.
O, soruşdu, Onun ardınca gedənlər insanların ən şərəfliləridir, yoxsa ən zəifləri ?
Mən, İnsanların zəifləridir dedim.
O, soruşdu, Onlar artırlar yoxsa azalırlar ?
Mən, artırlar dedim.
O, soruşdu, Ona tabe olan kimsələrin içərisində, Dinini qəbul edib sonradan onun Dininə qəzəblənərək tərk edən varmı ?
Mən, Xeyr dedim.
O, soruşdu, Bu sözü (Peyğəmbərlik iddiası) deməzdən əvvəl heç onun yalan danışmaqda ittiham etdinizmi ?
Mən, Xeyr dedim.
O, soruşdu, Əhdini pozurmu ?
Mən, Xeyr, Bizimlə Onun arasında sülh müqaviləsi var, bu vaxt ərzindədə onun nə edəcəyini bilmirik dedim. Mən deyilənlərə əlavə edəcək bu sözümdən başqa bir söz tapmadım.
O, soruşdu, Onunla döyüşmüsünüzmü ?
Mən, Bəli dedim.
O, soruşdu, Sizin onunla döyüşünüz necə idi ?
Mən, Bizimlə Onun arasında döyüş sicəl (dəyişkən) idi , gah biz qalib gəlirdik, gahda onlar dedim.
O, soruşdu, Sizə nəyi əmir edir ?
Mən, Tək olan Allaha ibadət etməyi, ona heçbir şərik tutmamağı, atalarınızın dediyini (dini) tərk edin, həmçinin bizə Namaz qılmağı, doğruluğu, iffətli olmağı və qohumluq əlaqələrini möhkəmlətməyi əmir edir dedim.
İmperator Herakl tərcüməçiyə belə dedi, buna deki, Səndən nəsəbi barədə soruşdum, Onun sizin aranızda əsilli nəsəbli olduğunu dedin.
Eləcə, Elçilərdə Öz qövmlərinin adlı sanlı nəsəbindən olardılar.
Səndən, sizdən bir kimsə bundan əvvəl bu sözü (Peyğəmbərlik iddiasını) deyibmi soruşdum, Xeyr dedin.
Əgər Ondan əvvəl bir kimsə bu sözü demiş olsaydı, deyərdim ki, bu adam özündən əvvəl deyilən bir sözün ardınca gedir.
Səndən, Onun atalarından hökümdar olan olubmu deyə soruşdum, Xeyr dedin.
Əgər onun atalarından bir hökümdar olsaydı, deyərdim ki, bu adam atasının mülkünü istəyir.
Səndən, O, adam bu sözü (Peyğəmbərlik iddiasını) deməmişdən əvvəl heç onu yalanla ittiham etmisinizmi soruşdum, Xeyr dedin.
Mən bildim ki, insanlara qarşı yalan danışmayan adam, Allaha qarşıda yalan danışmaz.
Səndən, Onun ardınca gedənlər insanların ən şərəfliləridir yoxsa zəifləri soruşdum, Zəifləri dedin.
(Əvvəlki) Elçilərin ardınca gedənlərdə elə onlardır.
Səndən, Onlar artırlar yoxsa azalırlar soruşdum, dedin ki, artırlar.
Həmçinin " İmanda " tamamlanana qədər belədir.
Səndən, Ona tabe olan kimsələrin içərisində, Dinini qəbul edib sonradan onun dininə qəzəblənərək tərk edən varmı soruşdum, Xeyr dedin.
Eləcə, " İmanda " qəlblərə daxil olduqda belə olur.
Səndən, əhdini pozurmu soruşdum, dedin ki, Xeyr.
Eləcə Elçilərdə əhdlərini pozmazlar.
Səndən, Sizə nə əmir edir soruşdum, Allaha ibadət edin, ona heçnəyi şərik tutmayın, və sizi bütlərə ibadət etməkdən çəkindirir, sizə Namaz qılmağı, doğruluğu və iffətli olmağı əmir edir dedin.
Əgər dediklərin doğrudursa, O, adam bu iki ayağımın altındakı torpaqlara sahib olacaq. Mən artıq onun gəlməsini əvvəlcədən bilirdim, lakin Onun sizlərdən (Ərəblərdən) olacağını güman etmirdim. Əgər bilsəydim mən onun yanına gedib çatacam, onunla görüşməyə can atardım. Əgər onun yanında olsaydım, onun ayaqlarını yuyardım.
Sonra O, Dihya (Allah ondan razı olsun) ilə Busranın hökümdarına göndərilən Allah Elçisinin məktubunu tələb etdi. Məktub İmperator Hirakıla verildi, və orada bunlar yazılmışdı.
Mərhəmətli və Rəhimli olan Allahın adı ilə, Allahın qulu və elçisi olan Muhamməddən Rum imperatoru Herakla, Hidayət yoluna tabe olanlara Allahın salamı olsun ! Bundan sonra , Mən səni İslama dəvət edirəm, İslamı qəbul etki, salamat qalasan, Allah sənin əcrini iki qat verəcək, əgər üz döndərsən sənə tabe olanların günahı sənin boynunda qalacaq.
{ Deki, Ey Kitab əhli bizim və sizin aranızda olan ortax kəliməyə gəlin ki, Allahdan başqasına ibadət etməyək, ona heçbir şeyi şərik qoşmayaq, və Allahı qoyub bir-birimizi ilahlaşdırmayaq. Əgər onlar üz döndərsələr deyin ki, Şahid olun biz Müsəlmanlarıq }.
Əbu Sufyan belə dedi, Herakl bu sözlərini deyib, məktubu oxuyub bitirdikdən sonra, onun yanında hay-küy çoxaldı, və səslər qalxdı və biz ordan çıxarıldıq. Bu zaman yanımda olan yoldaşlarıma mən belə dedim,
İbn Əbu Kəbşənin (Əbu Sufyan Peyğəmbəri qəsd edir) dəvəti o qədər yayılmışdı ki, Bənu Əsfarın Hökümdarı belə ondan qorxur.
Allah qəlbimə İslamı qoyana qədər yəqin olaraq bilirdim ki, Peyğəmbərin (Allahın ona salavatı və salamı olsun) dəvətinin qalib gələcəyini.
İbn ən-Nəzur İlyənin və Herakılın sahibi, Şam xristianlarının üzərində baş keşiş idi.
İbn ən-Mənzur Herakl barədə belə deyir, O, İlyəyə gəldiyi zaman, sabahladıqda onun halı pis idi.
Heraklın Batariqlərindən (güclü hərbi biliyə malik sərkərdələr) bəzilər ona belə dedi,
Sənin halın bizim xoşumuza gəlmir.
İbn ən-Mənzur belə deyir, Herakl ulduzlarla fala baxan kahin idi.
Onlar ona sual verdikdə cavabında belə dedi,
Mən bu gecə ulduzlara baxdığım zaman Məlik əl-Xitənin (Sünnət hökümdarının) qalib gəldiyi gördüm, mənə xəbər verin, bu qəbilələrdən kim sünnət etdirir ?
Onlar, Yəhudilərdən başqa heçkim sünnət etmir, onların işi səni çaşdırmasın dedilər.
Sənin Mülkün olan şəhərlərə məktub yaz ki, Yəhudiləri öldürsünlər. Elə bu vaxt Heraklın yanına Ğassən hökümdarının Allahın Elçisi barədə xəbər verməyə göndərdiyi adam gətirilir. Herakl ondan xəbər aldıqdan sonra öz yanındakılara belə dedi, Gedin baxın bu adam sünnət edilib ya yox. Onlar, ona baxdılar və Herakla bu adamın sünnət olunduğunu xəbər verdilər. Herakl ondan Ərəblər barədə soruşdu, O, adam Ərəblər sünnət edirlər dedi.
Herakl belə dedi, Aqrtıq bu xalqın hökümdarlığı zühur etmişdir.
Sonra Herakl Rumiyyədə yaşayan dostu və elmi müşavirinə məktub yazdı, Herakl özüdə Himsə getdi, Allah Elçisinin gəlməyi və onun həqiqətəndə Allah Elçisi olması barədə dostundan məktub gələnə qədər Himsdən çıxmadı, Herakl Rum zadəganlarını Himsə dəvət etdi və sonra qapıların bağlanmasını əmir etdi.
Sonra Herakl qalxaraq belə dedi,
Ey Rum toplumu, Bu Peyğəmbərə tabe olaraq qurtulmağınızı, doğru yolda olmağınızı və mülkünüzün əlinizdə qalmasını istəmirsinizmi ?
Rum zadəganları, bu sözləri eşidən kimi, vəhşi eşşəklər qaçan kimi, qapıya tərəf qaçdılar, qapının bağlı olduğunu gördülər. Herakl bunların qaşdığını gördükdə İman gətirmələrindən ümüdünü üzdü.
Onların geri qaytarın dedi. Sonra onlara belə dedi. Mən bu dediyim sözlə sadəcə sizin dininizdə möhkəm olmağınızı yoxlayırdım. Artıq bunu gördüm. Onlar (zadəganlar) Herakla səcdə etdilər və ondan razı qaldılar.
Herakl barədə son xəbər belə idi.
2. İman Kitabı
بَابُ الْإِيمَانِ وَقَوْلِ النَّبِيِّ : بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ
1-ci Fəsil: İman Fəsli, Peyğəmbərin sözü: "İslam beş əsas üzərində bina edilib".
8. İbn Ömər (Allah ondan razı olsun) Allah Rəsulunun (Allahın ona salavatı və salamı olsun) belə dediyini rəvayət etmişdir
İslam beş əsas üzərində qurulub:
■Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbudun olmamasına
və Muhammədin (Allahın ona salavatı və salamı olsun)
Allahın Rəsulu olduğuna şəhadət etmək ,
■namaz qılmaq ,
■zəkat vermək ,
■həcc etmək və
■Ramazan orucunu tutmaq .
بَابُ أُمُورِ الْإِيمَانِ،
2-ci Fəsil: İmana aid işlər
9. Əbu Hureyra (Allah ondan razı olsun) Allah Rəsulunun (Allahın ona salavatı və salamı olsun) belə dediyini rəvayət etmişdir:
İmanın altmış və ya daha çox bölməsi var və HƏYAda İmanın bölmələrindən birisidir .
بَابٌ : الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ
3-cü Fəsil: "Müsəlman Müsəlmanların onun dilindən və alindən salamat olduqları kimsədir".
10. Abdullah bin Amr (Allah ondan razı olsun) Allah Rəsulunun (Allahın ona salavatı və salamı olsun) belə dediyini rəvayət edir ,
Müsəlman digər Müsəlmanların onun dilindən və əlindən salamat olan kimsədir və
Mühacir isə Allahın qadağan etdiklərindən hicrət edən kimsədir .
Qeyd : Dilindən və əlindən salamat olan dedikdə , yəni dili və əli ilə müsəlmanlara əziyyət verməyən .
Hicrət edən , yəni tərk edən .
بَابٌ : أَيُّ الْإِسْلَامِ أَفْضَلُ
4-ci Fəsil: "İslamda hansı əməllər daha əfzəldir".
11. Əbu Musa (Allah ondan razı olsun) belə deyir, (Sahabələr) Allahın Elçisindən (Allahın ona salavatı və salamı olsun) hansı Müsəlman daha fəzilətlidir deyə soruşdular ?
Peyğəmbər (Allahın ona salavatı və salamı olsun) belə dedi,
*Dilindən və əlindən Müsəlmanların salamat olduğu (Müsəlman). *
بَابٌ : إِطْعَامُ الطَّعَامِ مِنَ الْإِسْلَامِ
5-cı Fəsil: "Yemək yedizdirmək İslamdandır".
12 (12). Abdullah bin Amr (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki ,
bir kişi Allah Rəsulu (Allahın ona salavatı və salamı olsun) belə sual verir,
İSLAMda hansı əməl daha xeyirlidir ?
Allah Rəsulu (Allahın ona salavatı və salamı olsun) belə cavab verir, "Yemək yedizdirməyin və tanıdığın və tanımadığın kimsəyə salam verməyin ."
بَابٌ : مِنَ الْإِيمَانِ أَنْ يُحِبَّ لِأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ
6-ci Fəsil: "Bir kimsənin özü üçün istədiyin qardaşına istəməsi İmandandır".
13. Ənəs (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki, Allah Rəsulu (ﷺ) belə demişdir:
Sizdən birisi özü üçün istədiyini qardaşına istəməyincə imanı kamil olmaz
بَابٌ : حُبُّ الرَّسُولِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنَ الْإِيمَانِ
7-ci Fəsil: "Allahın Elçisini sevmək İmandandır".
14. Əbu Hureyra (Allah ondan razı olsun) buyurur,
Allah Rəsulu (ﷺ) belə dedi:
Nəfsim əlində olan Allaha and olsun ki, sizdən birisi məni öz ata anasından və övladından daha çox sevməyincə imanı kamil olmaz.
15. Ənəs (Allah ondan razı olsun) hədisi olduğu kimi rəvayət etmiş və sonunda "bütün insanlardan" sözünü əlavə etmişdir .
بَابُ حَلَاوَةِ الْإِيمَانِ
8-cu Fəsil: " İmanın şirinliyi".
16. Ənəs (Allah ondan razı olsun) Allah Rəsulunun (Allahın ona salavatı və salamı olsun) belə buyurduğunu rəvayət edir:
Üç xislət var ki, kimdə olarsa İmanın şirinliyini dadar.
1 Allah və Rəsulu (ﷺ)ona hər şeydən çox sevimli olar
2 Bir kimsəni sevdiyi zaman yalnız Allah üçün sevər ,
3 Oda atılmağı xoşlamadığı kimi,küfrə geri dönməyidə xoşlamaz
بَابٌ : عَلَامَةُ الْإِيمَانِ حُبُّ الْأَنْصَارِ
9-cu Fəsil: " Ənsarları sevmək İmanın əlamətidir".
17. Ənəs (Allah ondan razı olsun)
Allah Rəsulunun (səllallahu aleyhi və səlləm) belə dediyini xəbər verir:
Ənsarları sevmək İmanın əlaməti, Ənsarlara nifrət etmək isə Nifaqın əlamətidir.
10-cu Fəsil
18. Ubadətə bin Samit ( Allah ondan razı oldun ) rəvayət edirki,
Allah Rəsulunun ( Sallallahu aleyhi və səlləm) ətrafında bir neçə sahabə olduğu halda,
O (səllallahu aleyhi və səlləm) belə buyurdu:
▪Allaha heç nəyi şərik qoşmayacağınıza ,
▪oğurluq və zina etməyəcəyinizə ,
▪️övladlarınızı öldürməyəcəyinizə ,
▪kimsəyə yalan uyduraraq böhtan atmayacağınıza
▪və yaxşı işlərdə asi olmayacağınıza dair mənə beyət edin.
Sizlərdən kim əhdinə vəfalı olarsa Allah onun mükafatını verəcək , kim bu günahlardan (oğurluq və zina) birini edərsə, dünyada ikən cəzası verilər bu da onun üçün günahlarına kəffarə olar və kim bu günahlardan birini edər sonra Allah onun günahını örtərsə, onun işi Allaha qalar, istərsə onu bağışlayar istərsədə ona əzab verər.
Ubadətə bin Samit (Allah ondan razı olsun) dedi:
Biz də Allah Rasuluna (Sallallahu aleyhi və səlləm) bunun üzərində beyət etdik.
بَابٌ : مِنَ الدِّينِ الْفِرَارُ مِنَ الْفِتَنِ
11-ci Fəsil: “Fitnələrdən qaçmaq dindəndir”
19. Əbu Səid (radiyallahu anhu) rəvayət edir ki, Allah Rasulu (səllallahu aleyhi və səlləm) belə demişdir:
Müsəlmanın ən xeyirli malı dinini qoruyaraq fitnələrdən qaçıb, dağların zirvəsində və axan çayların ətrafında otardığı qoyundur.
بَابٌ : قَوْلُ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " أَنَا أَعْلَمُكُمْ بِاللَّهِ "
12-ci Fəsil: “Peyğəmbərin "Aranızda Allahı ən yaxşı tanıyan mənəm " deməsi.”
20. Aişə (radiyallahu anhə) belə dedi:
Allah Rasulu ( Sallallahu aleyhi və səlləm )
İnsanlara bir əməli əmr etdikdə üzərində davamlı ola biləcəkləri əməli əmr edərdi.
Sahabələr belə deyərdilər:
-"Ey Allahın Rasulu, axı,biz sənin kimi deyilik, Allah sənin keçmiş və gələcək günahlarını bağışlayıb."
Allah Rasulu (ﷺ) qəzəbləndi hətta qəzəb onun üzündən bəlli oldu və belə dedi:
-"Mən sizin Allahdan ən çox qorxanınız və Allahı ən yaxşı tanıyanınızam."
بَابٌ : مَنْ كَرِهَ أَنْ يَعُودَ فِي الْكُفْرِ كَمَا يَكْرَهُ أَنْ يُلْقَى فِي النَّارِ مِنَ الْإِيمَانِ
13-cü Fəsil: Oda atılmağı xoşlamadığı kimi, küfrə geri dönməyidə xoşlamayan kimsə.
21. Ənəs ( Allah ondan razı olsun )
Allah Rəsulunun (Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə buyurduğunu rəvayət edir:
Üç xislət var ki, kimdə olarsa İmanın şirinliyini dadar.
1) Allah və Rasulu (ﷺ) ona hər şeydən çox sevimli olan.
2) Bir kimsəni sevdiyi zaman yalnız Allah üçün sevən kimsə.
3) Oda atılmağı xoşlamadığı kimi,küfrə geri dönməyidə xoşlamayan kəs.
بَابُ تَفَاضُلِ أَهْلِ الْإِيمَانِ فِي الْأَعْمَالِ
14-cü Fəsil: “İman əhlinin əməllərdə bir-birindən üstün olması.”
22. Əbu Səid Əl - Xudriy (radiyallahu anhu) rəvayət edir ki, Allah Rasulu (Sallallahu aleyhi və səlləm) belə dedi:
Cənnət əhli Cənnətə, Cəhənnəm əhli də Cəhənnəmə girər. Allah belə buyurar: "Qəlbində xardal toxumunun misqalı qədər İman olan kimsəni Cəhənnəmdən çıxarın". Onlarda ordan od onları yandırıb qaraltmış halda çıxarlar, sonra onlar "Həyat çayına" atılarlar və onlar yenidən həyata qayıdarlar, necə ki, axan suyun kənarında qalmış taxılların yenidən cücərib həyata qayıtdığı kimi. Məgər sən o, taxılın yeni bitdiyində sarı,burulmuş olduğunu görmədinmi?
23. Əbu Səid Əl-Xudriy (radiyallahu anhu) rəvayət edir ki;
Allah Rasulu ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə dedi :
Mən yuxuda olarkən, insanlar mənə üzərlərində köynək olduğu halda ərz edildi (göstərildi).Onlardan eləsi var idi ki, onun köynəyi sinəsinə çatırdı və onlardan eləsi də var idi ki, köynəyi bundan aşağı idi.
Ömər bin Əl -Xəttab da (radiyallahu anhu) mənə ərz olundu.
O, üzərindəki uzun köynəyi sürükləyirdi.
Dedilər :
-Ey Allahın Rasulu bunun ( köynəyin ) açıqlaması nədir?
O , ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) dedi:
- O, ( köynəyin açıqlaması ) DİNDİR.
بَابٌ : الْحَيَاءُ مِنَ الْإِيمَانِ
15-ci Fəsil: “Həya İmandandır.”
24. İbn Ömər (radiyallahu anhu) belə rəvayət edir;
Ənsarlardan olan bir kişi qardaşına (həddindən artıq) həyalı olmamağı nəsihət edərkən
Allah Rasulu ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) onların yanından keçirdi.
O, (Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə buyurdu:
Onu tərk et, həqiqətən HƏYA imandandır.
بَابٌ : { فَإِنْ تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ
16-cı Fəsil: “{Əgər tönə etsələr, Namaz qılıb Zəkat versələr, onları azad buraxın} ayəsi.”
25. İbn Ömər (radiyallahu anhu)
Allah Rasulunun ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə dediyini rəvayət edir:
İnsanlar Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbudun olmadığına və Muhəmmədin Allahın Rasulu olduğuna şəhadət edib və Namaz qılıb Zəkat verənə qədər onlarla vuruşmağa əmr olundum.Əgər bunlara əməl etsələr , İslamın haqqı ( zina edənin öldürülməsi, qisas ) istisna olmaqla canlarını və mallarını məndən qorumuş olarlar.
Onların hesabı da Allaha qalar.
بَابُ مَنْ قَالَ : إِنَّ الْإِيمَانَ هُوَ الْعَمَلُ
17-ci Fəsil: “"İman əməldir" deyən kimsə”
26. Əbu Hureyra (radiyallahu anhu) belə buyurur;
Allah Rasulundan (Sallallahu aleyhi və səlləm) hansı əməlin daha əfzəl olması barəsində soruşuldu:
O, ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə buyurdu:
Allaha və Rasuluna İman etmək.
Deyildi ki , sonra hansı ?
O,( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə buyurdu:
Allah yolunda cihad etmək.
Deyildi ki , sonra hansı ?
O, ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə buyurdu:
Qəbul olan Həcc.
بَابٌ : إِذَا لَمْ يَكُنِ الْإِسْلَامُ عَلَى الْحَقِيقَةِ، وَكَانَ عَلَى الِاسْتِسْلَامِ أَوِ الْخَوْفِ مِنَ الْقَتْلِ
18-ci Fəsil: Bir kimsənin İslamı həqiqət uyğun olmazsa, onun təslim olması ölümdən qorduğuna görədir. { Ərəblər biz Mömin olduq dedilər, de ki, siz hələ ki, Mömin olmamısınız . Lakin deyin ki, biz Müsəlman olduq }.
27. Saad (radiyallahu anhu) belə rəvayət edir, Allahın Elçisi (Sallallahu aleyhi və səlləm) bir toplum (üç doqquz arası sayda olan) insanlara (zəkatdan) pay verərkən mən oturmuşdum. Peyğəmbər (Sallallahu aleyhi və səlləm) onların arasında bir adam var ki, ona vermədi və o, adam mənim çox xoşuma gəlirdi.
Mən, Ey Allahın Elçisi, hansı səbəbə görə filankəsə vermədin ? Allaha and olsun həqiqətən mən onu Mömin olaraq bilirəm_dedim.
Peyğəmbər (Sallallahu aleyhi və səlləm) Yoxsa Müsəlman ! , dedi.
Saad, Biraz sakitcə dəyandım.
Mənim o, adam barədə bildiklərim yenidən məni üstələdi və sözümü təkrar dedim. Ey Allahın Elçisi, hansı səbəbə görə filankəsə vermədin? Allaha and olsun həqiqətən mən onu Mömin olaraq bilirəm_dedim.
Peyğəmbər (Sallallahu aleyhi və səlləm) Yoxsa Müsəlman ! dedi. Mənim o, adam barədə bildiklərim yenidən məni üstələdi və sözümü təkrar dedim və Allahın Elçisidə sözünü yenidən təkrar etdi. Sonra belə dedi, Ey Saad, Mən bir kimsəyə (zəkatdan) verirəm və ondan başqası mənə ondan daha çox sevimlidir. Allahın o, kimsəni üzü üstə atəşə atmağından qorxuram.
بَابٌ : إِفْشَاءُ السَّلَامِ مِنَ الْإِسْلَامِ
19-cu Fəsil: “Salamı yaymaq İslamdandır.”
28. Abdullah bin Amr ( Radiyallahu anhu ) rəvayət edir ki , bir kişi Allah Rasulu (Sallallahu aleyhi və səlləm) belə sual verir,
İSLAMda hansı əməl daha xeyirlidir ?
Allah Rasulu ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə cavab verir, "Yemək yedizdirməyin və tanıdığın və tanımadığın kimsəyə salam verməyin ."
بَابُ كُفْرَانِ الْعَشِيرِ وَكُفْرٍ بَعْدَ كُفْرٍ
20-ci Fəsil: “Ər nemətinə nankorluq etmək və küfrdən sonra küfrün olması”
29. İbn Abbas (radiyallahu anhu) rəvayət edir ki;
Allah Rasulu ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə demişdir:
Cəhənnəm mənə göstərildi .Gördüm ki, inkar ( küfr ) etdiklərinə görə Cəhənnəmin ən çoxu QADINLARDIR.
Dedilər ki:
"Onlar Allahımı inkar ( küfr ) edirlər ?"
Allah Rasulu ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə buyurdu:
"Onlar Ər nemətini və ərlərinin onlara olan yaxşılığını inkar ( küfr ) edirlər. Onlardan birinə bir yaxşılıq etsən , sonra səndən xoşa gəlməz bir əməl görsə , deyər ki , Səndən heç vaxt xeyr görməmişəm."
بَابٌ : الْمَعَاصِي مِنْ أَمْرِ الْجَاهِلِيَّةِ
21-ci Fəsil: Asiliklər (Günahlar) cahillik əməllərindəndir
30. Əl-Mə'rur belə deyir:
Rabəzə adlı yerdə Əbu Zərr (radiyallahu anhu) ilə qarşılaşdım,onun əynində olan gözəl və yeni libasdan köləsinin də əynində var idi.
Ondan bunun barəsində soruşdum.
Belə dedi:
"Mən bir kişi ilə bir birimizi təhqir etdik və mən onu anası barədə incitdim.*"
Allah Rasulu ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) mənə belə dedi:
"Ey Əbu Zərr sən onu anası barədə incitmisən?
Sən özündə Cahilliyi qalan bir kişisən .Allahın əlinizin altında etdiyi kölələriniz sizin qardaşlarınızdır , kimin qardaşı onun əlinin altında olarsa yediyindən onada yedizdirsin , geyindiyindən onada geyindirsin , onları bacarmadıqları bir iş ilə məcbur etməsin , əgər bunu etsə ona (köləsinə) yardım etsin."
*Başqa rəvayətdə: Ona: “Ey zənci oğlu!”– deyə müraciət etdim.
Qeyd : Əhli Sünnə və əl-Camaatın mənhəcidir ki,hər hansısa bir Sahabə barədə pis danışmaq,heç bir kimsəyə icazəli deyil.Burada sadəcə Allah Rasulu Sahabənin etdiyi əməlin cahillik əməllərindən olduğunu bildirdi .
بَابٌ : وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا.
22-ci Fəsil: Əgər Möminlərdən iki dəstə bir-birləri ilə vuruşarlarsa
31. Əbu Bəkra (radiyallahu anhu)
Allah Rasulundan (Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə eşitdiyini rəvayət edir:
İki Müsəlman bir-birlərinə qılınc qaldıraraq qarşı-qarşıya gələrlərsə, *Öldürən də, ölən də oddadır.*
Dedim ki , Ey Allahın Rasulu, öldürəni bildim,bəs ölənin günahı nədir ?
Allahın Rasulu ( Sallallahu aleyhi bə səlləm ) belə buyurdu:
*Çünki , o da qardaşını öldürməyə həris idi.*
بَابٌ : ظُلْمٌ دُونَ ظُلْمٍ.
23-cü Fəsil: Zülümdən aşağı başqa zülüm var
32. Abdullah bin Məsud (radiyallahu anhu) belə deyir,
Allahın bu ayəsi endiyi zaman
{ O kəslər ki , İman gətirdikdən sonra imanlarını zülmlə qarışdırmadılar } [ Əl-Ən'am /82 ]
Allah Rasulunun ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) Sahabələri belə dedilər: "Bizlərdən kim Zülm etmir ki ?!"
Ardınca Allah bu ayəni endirdi:
{ Həqiqətən Allaha Şərik qoşmaq böyük bir zülmdür } [ Loğman /13]
بَابُ عَلَامَةِ الْمُنَافِقِ
24-cü Fəsil : Münafiqin əlaməti
33. Əbu Hureyra (radiyallahu anhu)
Allah Rasulunun ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə söylədiyini rəvayət edir:
Münafiqin əlaməti üçdür:
■Danışdığı zaman, Yalan danışar ,
■Vəd verdiyində, vədini yerinə yetirməz
■və Əmanət verildiyində, əmanətə Xəyanət edər.
34. Abdullah bin Ömər (radiyallahu anhu)
Allah Rasulunun ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə dediyini rəvayət edir ,
Dörd xislət ( sifət ) var.
Kimdə bunlar olarsa əsl Münafiq olar.Kimdə bu xislətlərdən biri olarsa, onu tərk edənə qədər onda Münafiqlikdən bir xislət olar .
■Əmənət verildikdə əmanətə xəyanət edər,
■Danışdığı zaman yalan danışar,
■Əhd verdikdə əhdinə vəfalı olmaz və
■Mübahisə ( Münaqişə ) etdikdə günah işləyər .
Qeyd : Bu sifətlərdən biri hər hansısa bir Müsəlmanda ola bilər , bu o demək deyil ki , həmin kimsə Münafiqdir .
Allah Rasulu (ﷺ) bizi İslam əxlaqına zidd olan bu sifətlərdən çəkindirir ki ,onlara bənzəməyək .
بَابٌ : قِيَامُ لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْإِيمَانِ
25-ci Fəsil: Qədir gecəsini ibadətdə keçirmək İmandandır.
35. Əbu Hureyra (radiyallahu anhu)
Allah Rasulunun ( Sallallahu aleyhi və səlləm )
belə söylədiyini rəvayət edir:
Kim Qədir gecəsində olan savaba İman gətirərək və mükafatını Allahdan umaraq bu gecəni ibadətlə keçirərsə , onun keçmiş günahları bağışlanar.
بَابٌ : الْجِهَادُ مِنَ الْإِيمَانِ.
26-cı Fəsil: Cihad İmandandır.
36. Əbu Hureyra (radiyallahu anhu)
Allah Rasulunun (səllallahu aleyhi və səlləm)
belə dediyini rəvayət edir:
"Uca Allah Onun yolunda Cihada çıxanı,nail olacağı əcri və ya qəniməti və yaxud da onu Cənnətinə daxil etməyi Özünə vacib etmişdir.
Uca Allah belə deyər:
"Onu Cihada çıxaran yalnız mənə olan İmanı və Rasullarımı doğrulamasıdır ".
Əgər Ümmətimə məşəqqətdən ( çətinlik ) qorxmasaydım,qoşunun arxasında oturmazdım.İstərdim Allah yolunda öldürülüm sonra dirilim,sonra yenidən ödürülüm sonra dirilim və sonra yenidən öldürülüm."
ابٌ : تَطَوُّعُ قِيَامِ رَمَضَانَ مِنَ الْإِيمَانِ
27-ci Fəsil: Ramazanda gecə Namazına qalxmaq İmandandır.
37. Əbu Hureyra (radiyallahu anhu)
Allah Rasulunun (səllallahu aleyhi və səlləm) belə dediyini rəvayət edir:
Kim Ramazan ayının vacibliyinə İman edərək və mükafatını Allahdan umaraq bu ayı İbadətdə keçirərsə, onun keçmiş günahları bağışlanar.
بَابٌ : صَوْمُ رَمَضَانَ احْتِسَابًا مِنَ الْإِيمَانِ.
28-ci Fəsil: Ramazan orucunu tutub savabını Allahdan unmaq İmandandır .
38. Əbu Hureyra (radiyallahu anhu)
Allah Rasulunun (səllallahu aleyhi və səlləm) belə söylədiyini rəvayət edir:
Kim Ramazan Orucunu,onun vacibliyinə İman edib mükafatını Allahdan umaraq tutarsa,onun keçmiş günahları bağışlanar .
بَابٌ : الدِّينُ يُسْرٌ
29-cu Fəsil: Din asanlıqdır
39. Aişə (radiyallahu anhə)
Allah Rasulunun ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə dediyini rəvayət etmişdir:
Həqiqətən Din asanlıqdır.
●Dində şiddətlilik göstərən elə bir kimsə yoxdur ki,
Din ona qalib gəlməsin .
●Hər bir əməlinizdə orta yol tutun.
●Ən üstün olana əməl edə bilməsəniz də,ona yaxın olana əməl edin.
●Müjdələyin,
●Günün əvvəlində , Zəvaldan (Zöhr namazının vaxtı ) sonra və gecə vaxtı ibadətlərinizdə davamlı olun.
بَابٌ : الصَّلَاةُ مِنَ الْإِيمَانِ
30-cu Fəsil: Namaz qılmaq İmandandır
40. Əl-Bəra (Allah ondan razı olsun) belə rəvayət edir.
Allah Rasulu (Sallallahu aleyhi və səlləm) Mədinəyə ilk gəldikdə Ənsarlardan olan Babalarının və ya Dayılarının yanına gəlmişdir.
O,(Sallallahu aleyhi və səlləm) on altı və ya on yeddi ay Beytu əl-Məqdisə (Qüds Məscidi) tərəf namaz qıldı. İstəyirdi ki, Qibləsi Kəbə olsun, Onun ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) Kəbəyə tərəf qıldığı ilk namazı Əsr namazı idi və onunla birlikdə başqalarıda qıldı. Allah Rasulu (Sallallahu aleyhi və səlləm) ilə birlikdə Əsr namazını qılan bir kimsə başqa bir Məscid əhli Rukuda ikən onların yanından keçirdi.
O Belə dedi, Allaha and olsun ki, mən Allah Rasulu (Sallallahu aleyhi və səlləm) ilə birlikdə Məkkəyə tərəf namaz qıldım.Onlar həmin anda Namazda ikən üzlərini Qüdsdən Kəbəyə tərəf çevirdilər.
Allah Rasulunun (Sallallahu aleyhi və səlləm) Beyt əl-Məqdisə (Qüds Məscidi) tərəf namaz qılması Yəhudilərin xoşuna gəlirdi, Kitab əhli Allah Rasulu (Sallallahu aleyhi və səlləm) üzünü Kəbəyə tərəf çevirdikdə bunu inkar etdilər .
Əl -Bəra (Allah ondan razı olsun) Zuheyrdən olan rəvayətində deyir ki ,
Qiblə dəyişilməzdən əvvəl (Qüdsə tərəf namaz qılan kimsələr barədə) ölmüş kimsələr barədə biz nə deyəcəyimizi bilmədik .
Allah bu ayəni endirdi, { Allah sizin İmanlarınızı ( namazlarınızı ) zay etməz } əl- Baqara : 143
بَابٌ : حُسْنُ إِسْلَامِ الْمَرْءِ.
31-ci Fəsil: Kişinin İslamının gözəlliyi
41. Əbu Səid Əl-Xudriy (Allah ondan razı olsun) Allah Rəsulundan (Sallallahu aleyhi və səlləm) belə eşitdiyini söyləyir.
Bir Qul İslamı qəbul edər və İslamı gözəl olarsa, Allah onun əvvəldə (İslamdan əvvəl) etdiyi bütün günahlarını bağışlayar . Bundan sonra sadəcə Qisas ( edilən günaha görə dünyada cəza) var .
Yaxşılıq on mislindədir və bu yeddiyüz mislinə kimi artır. Günah isə özü mislindədir. Yalnız Allahın bu günahı bağışlaması istisnadır .
42. Əbu Hureyra ( Radiyallahi anhu ) Allah Elçisinin ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə dediyini rəvayət edir,
Sizlərdən kimin İslamı (əməlləri) gözəl olarsa, onun etdiyi hər yaxşı əmələ görə ona əməlin on mislində savab yazılar, və bu yeddiyüz mislinə qədər artır. Etdiyi bir pis əmələ görə isə, ona həmin günahın mislində yazılar.
بَابٌ : أَحَبُّ الدِّينِ إِلَى اللَّهِ أَدْوَمُهُ.
32-ci Fəsil: Allaha ən sevimli əməl davamlı olandır.
43. Aişə (radiyallahu anhə ) belə buyurur:
Allah Rasulu ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) Aişənin yanında bir qadın olduğu halda onun yanına daxil olur .
Allah Rasulu ( Sallallahu aleyhi və səlləm )
-Bu qadın kimdir deyə soruşur .
Aişə (radiyallahu anhə) Filankəsdir deyə cavab verir
və həmçinim qadının Namazından zikr edir ( tərif edərək).
Allah Rasulu ( Sallallahu aleyhi və səlləm ) belə deyir:
-Bu nədir ?! Sizə vacib olan
üzərində davamlı olmağa bacardığınız əməllərdir .
Allaha and olsun , Siz adət etdiyiniz bir əməli sevdikdən sonra onu tərk etsəniz ,
Allahda sizdən savabını ( ehsanını ) kəsər .
Allaha ən sevimli əməllər Qulun üzərində davamlı olduğu əməllərdir .
Başqa bir rəvayətdə deyilir ki:
" O , Qadın gecələri yatmazdı " , ( ibadətdə olardı ) .
بَابُ زِيَادَةِ الْإِيمَانِ وَنُقْصَانِهِ
33-cü Fəsil: İmanın artıb azalması.
44. Ənəs (radiyallahu anhu) Allah Rasulunun (səllallahu aleyhi və səlləm) belə dediyini rəvayət edir:
■Lə iləhə illəllah deyib qəlbində arpa çəkisi ağırlığında Xeyir olan kimsə Cəhənnəmdən çıxacaq.
■Lə iləhə illəllah deyib qəlbində buğda çəkisi ağırlığında Xeyir olan kimsə Cəhənnəmdən çıxacaq.
■Lə iləhə illəllah deyib qəlbində zərrə ağırlığında Xeyir olan kimsə Cəhənnəmdən çıxacaq.